شماري از كودكان، مردان و زنان هم مراسم رقص خنجر را به تماشا ايستاده بودند. خانم لني هارت، مشهورترين چهره در ميان تماشاچيان بود. لني هارت، مدير مركز درماني و تحقيقاتي فك هلند حالا مي‌ديد تلاش‌هايش دارد براي جلب مشاركت مردم با هدف نجات فك‌هاي خزري به نتيجه مي‌رسد.
دكتر امير صياد شيرازي هم شانه به شانه خانم لني هارت از ديگر تماشاچيان اين مراسم نمادين بود. گرما و رطوبت هواي ناشي از بندرتركمن نفسگير بود اما رقص خنجر آن قدر جذابيت داشت كه همه تماشاچيان اعم از بومي و غيربومي را مبهوت كند و من ايستاده بودم و به اين فكر مي‌كردم كه يك فرد تا چه اندازه مي‌تواند مؤثر باشد. خانم لني هارت را مي‌گويم؛ بانويي 76ساله كه هرساله با هزينه خود از هلند به ايران مي‌آيد تا همه داشته‌هايش را صرف نجات فك خزري كند؛ پستاندار آبزي‌اي كه طي چند دهه اخير شمارشان از يك ميليون قلاده به كمتر از 100هزار قلاده رسيده است.
تلاش‌هاي لني هارت زماني جان تازه گرفت كه دكتر اميرصياد شيرازي، دامپزشك جوان، كمر همت به نجات فك‌هاي خزري بست. او يك مركز درماني - تحقيقاتي راه‌اندازي كرد و دركنار آن با برگزاري كارگاه‌هاي آموزشي، به صيادان گفت كه تا چه اندازه حفاظت از فك‌ها اهميت دارد. او به صيادان آموخت كه چطور مي‌توان هم صيد كرد و هم فك‌هاي گرفتار در تورهاي صيادي را نجات داد. حالا مدت‌هاست كه صيادان هرگاه فكي را در دام صيادي خود مي‌بينند با احتياط نجات مي‌دهند و گاه ناگزير به بريدن تورهايشان مي‌شوند؛ آنها براي نجات هر فك 200هزار تومان پاداش مي‌گيرند. آنطور كه اين دامپزشك محبوب دوستداران محيط‌زيست مي‌گويد سالانه به‌طور ميانگين 40 تا 50 فك خزري در دام‌هاي صيادان گرفتار مي‌شوند و گاه حين خلاصي از تور آسيب مي‌بينند كه در اين شرايط، صيادان محلي كه حالا حافظ فك‌ها شده‌اند آنها را با كيسه‌اي مخصوص به مركز درماني مي‌آورند؛ آنگاه دكتر صياد شيرازي و دستيارانش فك آسيب‌ديده را درمان و پس از اطمينان از سلامت فك آسيب‌ديده را در پهنه آبي خزر رها مي‌كنند. چه شيرين است فعاليت بي‌نظير دكتر شيرازي به‌ويژه آنكه از طرف هيچ نهاد و ارگاني اعم از سازمان حفاظت محيط‌زيست و... حمايت مالي نمي‌شود. اما بخش جالب ماجرا آنجاست كه هرگاه زمان رهاسازي فك‌هاي آسيب‌ديده فرا مي‌رسد مسئولان محلي با لباس‌هاي اتو كشيده در قاب تصوير تلويزيون قرار مي‌گيرند و از فك‌هاي خزري مي‌گويند (اين نكته را يكي از صيادان محلي يك روز بعد و در كنار اسكله گفت و گله كرد كه شما كمتر صيادي را در تلويزيون مي‌بينيد. تلاش ديگران به نام مسئولان!!)
خورشيد در آب‌هاي بندر تركمن هنوز از نظرها دور نشده بود كه مراسم به پايان رسيد. نمايشگاهي بود به قصد اطلاع‌رساني براي مردم بومي. بچه‌ها دور لني هارت جمع شده بودند و او با مهري مادري مي‌كوشيد با آنها ارتباط برقرار كند. گاه با لبخند و به زبان انگليسي به پسركي كه مي‌خواست با او عكسي را به يادگار جاودانه كند، گپ مي‌زد و زماني دستي بر سر و موي دختركي ديگر مي‌كشيد. لني هارت مدت‌هاست كه در جمع مردم گميشان - بندرتركمن غريبه نيست. سراغش رفتم و از او درباره وضعيت فك‌ها پرسيدم. او از انواع آلودگي‌ها نظير سموم كشاورزي و فاضلاب‌هاي شهري و ضايعات نفتي كه بي‌هيچ مانعي از سوي كشورهاي حاشيه خزر به اين دريا مي‌ريزد و نيز شكار و صيد بي‌رويه و گرمايش جهاني به‌عنوان مهم‌ترين عوامل تهديد‌كننده فك‌ها اعلام كرد. لني هارت همكاري همه كشورها حاشيه خزر به‌ويژه مشاركت‌هاي مردمي را براي نجات فك‌ها ضروري دانست و گفت: «اگر وضعيت به همين شكل پيش رود و كشورهاي همسايه خزر نتوانند به يك سازوكار مناسب و همكاري منطقه‌اي براي نجات فك‌ها دست يابند، اين نگراني وجود دارد كه همين جمعيت باقيمانده فك‌ها طي 10سال آينده كاملا نابود شوند.»
- تلاش‌هاي بي‌چشمداشت دامپزشك جوان براي نجات فك‌ها
لني هارت، پروژه حفاظت از فك خزري را از سال2008 در كشورهاي حاشيه درياي خزر آغاز كرد. همين تلاش‌ها، دكتر امير شيرازي را برآن داشت تا مركز درماني و تحقيقاتي فك خزري را در آشوراده راه‌اندازي كند. انتخاب آشوراده از آن رو بود كه سواحل جنوب شرق ايران - به‌ويژه منطقه آشوراده - يكي از بهترين زيستگاه‌هاي فك‌ها به شمار مي‌آيد.
دكتر شيرازي درباره فعاليت‌هاي مركز درماني تحقيقاتي فك خزري كه مديريتش را برعهده دارد، گفت: آموزش و فرهنگسازي به صيادان محلي به‌ويژه در استان‌هاي گلستان و مازندران، امداد و نجات فك‌هاي گير افتاده در تورهاي ماهيگيري، نمونه‌برداري و جمع‌آوري اطلاعات از لاشه‌ها به‌منظور انجام كارهاي تحقيقاتي و نهايتا رهاسازي فك‌هاي درمان شده در دريا از مهم‌ترين اقدامات اين مركز است و تمامي هزينه‌هاي اين مركز توسط خيرين و خانم لني هارت و داوطلباني كه به عشق نجات فك‌ها با ما همكاري دارند، تأمين مي‌شود.
شيرازي هرچند به تلاش‌هايش در ايران اميدوار است اما وضعيت فك‌ها را در ساير كشورهاي حاشيه خزر بحراني اعلام كرد و گفت كه تلاش مي‌كنيم نظر اين كشورها را براي حمايت از فك‌ها جلب كنيم. آنطور كه اين دامپزشك مي‌گويد سواحل روسيه و ايالت داغستان در روسيه و نيز قزاقستان از مهم‌ترين مكان‌هاي زادآوري فك‌ها به شمار مي‌رود اما روسيه هرساله مجوز شكار فك‌ها را صادر مي‌كند و حاضر نيست اقدامي براي نجات فك‌ها انجام دهد با وجود اين، او مي‌گويد كه طي چند سال گذشته توانستيم صدور مجوز شكار را از سالانه 10هزار فك به كمتر از 2000فك كاهش دهيم. روس‌ها فك را براي تهيه لباس شكار مي‌كنند و هنوز لباس‌هاي تهيه شده از پوست اين آبزي خزري طرفداران پروپاقرصي دارد.
راه‌اندازي كمپيني با هدف جمع‌آوري صد هزار امضاي الكترونيكي براي نجات فك‌ها در سال گذشته از ديگر تلاش‌هاي دكتر شيرازي است تا از اين طريق نام فك خزري به‌عنوان يك گونه در خطر انقراض در كتاب سرخ گونه‌هاي جانوري روسيه ثبت شود. به گفته شيرازي، تعداد امضاهايي كه از سوي فعالان محيط‌زيست 5كشور جمع‌آوري شد بيشتر از صدهزار و بيش از حد انتظار بود و درنتيجه امروز نام فك خزري در كتاب سرخ روسيه ثبت شده است اما همچنان لازم است با صيادان محلي بيشتر كار كنيم.
كاهش زاد و ولد فك‌ها به‌دليل شدت آلودگي بيش از حد خزر بعد از صيد بي‌رويه، اكنون بزرگ‌ترين نگراني دكتر شيرازي براي نجات فك‌هاست. او مي‌گويد كه بررسي‌ها نشان داده آلودگي‌ها بعضا منجر به نازايي ماده فك‌ها و حتي عقيم شدن نرها شده و اين مسئله را بايد جدي گرفت. از سوي ديگر آب شدن يخ‌هاي شمال درياي خزر نيز باعث زايمان زودهنگام فك‌ها و نارس و ضعيف شدن توله‌ها شده و در كنار اينها همچنان هر ساله فيلم‌هايي به‌دست ما مي‌رسد كه نشان مي‌دهد كشتي‌هاي يخ‌شكن روسيه در منطقه يخي و زيستگاه فك‌ها جوي خون راه انداخته‌اند و همچنان شكار مي‌كنند.
- باورها هم براي نجات فك‌ها آمدند
پيشينه رقص خنجر كه به‌طور دسته‌جمعي و با لباس سنتي و خنجر بر كمر اجرا مي‌شود، به حدود 3قرن قبل از اسلام بازمي‌گردد. مراسمي كه مملو از ستايش خداوند و اولياي الهي است و پيش از شكار و شروع نبرد با حيوانات درنده با قصد پيروزي بر شكار و حيوانات درنده اجرا مي‌شد. در آن روز گرم تيرماه اما در آيين اختتاميه نمايشگاه «براي فك‌هاي خزر» 5 مرد تركمن بدون در دست داشتن خنجر، گرد تنديسي از فك چرخيدند و ذكر خنجر را براي نجات فك‌هاي خزر، جزيره آشوراده و خليج در حال خشكيدگي گرگان اجرا كردند. روشنايي روز كم‌كم رنگ مي‌باخت و شب بر گميشان چيره مي‌شد و من به دكتر شيرازي فكر مي‌كردم كه مي‌گفت مدت‌هاست تلاش مي‌كند تا مسئولان را براي دريافت قطعه‌اي زمين به وسعت 2كانكس مجاب كند تا بتواند مركز درماني‌اش را كه به اندازه گنجايش اين 2 كانكس است در آشوراده مستقر كند اما هنوز اين تلاش‌ها به نتيجه نرسيده است.
نظر شما